Duitse emigranten | Paraguay: "Het Beloofde Land"

Om bij zijn huis te komen, heeft Hans Töpfer een vlot nodig. De Duitse informaticus heeft in Hohenau, Paraguay, zijn eigen kleine paradijsje gecreëerd: net buiten het stadscentrum heeft hij een eilandje in een vijver uitgehouwen en er een kleine houten hut op gebouwd. "Hier kan ik me ontwikkelen", legt hij uit. Hij verliet Duitsland drie jaar geleden. Hij noemde buitensporige belastingen en een overregulerende overheid als redenen voor deze stap.

In het zuidoosten van Paraguay, zegt hij, heeft hij inmiddels alles gevonden wat hij nodig heeft: een aangenaam klimaat, een redelijk functionerende infrastructuur – en een lokale gemeenschap die nog steeds de geest ademt van de Duitse kolonisten die de regio rond 1900 koloniseerden. En Hans Töpfer is niet de enige die hier de afgelopen jaren is aangekomen: in de nasleep van de COVID-19-pandemie is Paraguay een populaire bestemming geworden voor Europese emigranten.

Gevangen in nostalgie

Een van hen is Natalie Klein, die in een café op een paar straten afstand van Töpfers Teich zit en soortgelijke verhalen vertelt. "Het is net alsof Duitsland hier vroeger was," zegt ze over Hohenau, dat zo'n 15.000 inwoners telt. Vlak ernaast ligt Obligado, een zusterstad van ongeveer dezelfde grootte. Aan de hoofdweg tussen de twee steden lopen leerlingen in uniform van school naar huis. Kleins echte naam is anders, maar ze wil niet bij haar echte naam genoemd worden. Zij en haar familie arriveerden in maart in Paraguay. Hoge huur en belastingen, zegt ze, slokten een te groot deel van haar salaris op. In Duitsland voldeed haar levensstandaard niet meer aan haar verwachtingen.

Maar dat was niet de doorslaggevende factor: ze maakte zich zorgen om haar kinderen, zegt Klein. Ze maakt zich zorgen over de sociale verandering in Duitsland – met name de versterking van de rechten van homoseksuelen . Ze nam de definitieve beslissing om Duitsland te verlaten toen ze een advertentie zag met twee zoenende mannen. "Hoe moet ik dit aan mijn kinderen uitleggen, ook al ben ik het er niet mee eens?", vraagt ​​ze zich enigszins verloren af.

Dat ze niet alleen was met haar zorgen, blijkt niet ver van het centrum van Hohenau. Tussen oude vakwerkhuizen verrijst een nieuwbouwwijk, die de emigratietrend illustreert. Vers gemaaide gazons ademen de geur van een burgerlijke idylle. Terwijl medewerkers voortuinen en opritten schoonmaken, klinken de stemmen van spelende kinderen in het Duits.

Deze wijk heet "Esperanza" (hoop). Er is een eigen school. Ervoor staat Alexander Haseborg, een leraar en voormalig beroepsmilitair die de school samen met andere inwoners van Hohenau heeft opgericht. Momenteel gaan hier alleen Duitstalige kinderen naar school.

In Duitsland kan men zich niet meer vrij uiten, zegt Haseborg: "Op school kon ik niet zeggen dat ik geloofde dat er maar twee geslachten waren." In Hohenau daarentegen zijn er duidelijke genderrollen – en dagelijkse Bijbellessen. Ze leven bewust afgezonderd van de westerse maatschappij om de kinderen te beschermen tegen negatieve invloeden.

Blijkbaar is er ook weinig contact met de lokale bevolking. Slechts weinig immigranten spreken ook maar enigszins vloeiend Spaans. Velen leven van hun spaargeld, handelen in cryptovaluta of blijven werken voor Europese bedrijven. "De lonen hier zijn te laag", zegt Haseborg. "Ik zou niet kunnen leven van het geld dat ik mijn tuinman betaal." Maar waarom komen er steeds meer Duitsers naar Paraguay, ondanks zulke tegenstrijdigheden?

Het antwoord is online te vinden, waar zelfbenoemde experts de verhuizing naar het beloofde land promoten. "Paraguay: De gemakkelijkste fiscale woonplaats ter wereld?" is de titel van de portal "Staatenlos", die voor € 2.500 ondersteuning op locatie biedt. Het kan bijvoorbeeld helpen met administratieve procedures of met trucs om belasting te ontduiken. Een andere website adverteert met rendementen van tien tot twaalf procent op investeringen in Paraguay.

Dit alles geniet aanzienlijke politieke steun in Paraguay, dat geregeerd wordt door rechtse conservatieven en een economisch liberaal beleid voert. Volgens officiële cijfers zijn de afgelopen twintig jaar meer dan een half miljoen mensen uit Paraguay geëmigreerd – voornamelijk naar Argentinië, de VS en Spanje. Nu promoot de regering het land als een aantrekkelijke immigratiebestemming voor de rijken.

Het succes van deze strategie is duidelijk zichtbaar in de hoofdstad Asunción. In de ietwat vervallen ontvangsthal van de Migratiedienst hoor je mensen met elkaar praten in het Duits, Russisch of zelfs Tsjechisch. Een paar verdiepingen hoger bekijkt Leila Olavarrieta, lid van de raad van bestuur van de dienst, een spiekbriefje met actuele statistieken. "Sinds 2018 hebben zich 10.756 Duitse burgers in Paraguay gevestigd."

Migranten brengen geld en stimuleren de economie, legt de ambtenaar uit. "Onze president, Santiago Peña, is op zoek naar mensen die hun geld willen investeren of zich willen vestigen en het land willen steunen door te werken." Ze is ontspannen over hun integratie in de Paraguayaanse samenleving. Hoewel er gesloten gemeenschappen zijn waar Spaans schaars is, "zijn we er zeker van dat ze zich na verloop van tijd zullen integreren." Dezelfde ervaring werd immers ook opgedaan met de kolonisten in de 19e eeuw.

Doe alles zelf

Maar de realiteit waarin de Duitsers zich naar verwachting zullen integreren, heeft ook een keerzijde. Hoewel Paraguay lage moord- en straatcriminaliteitscijfers kent in vergelijking met andere Latijns-Amerikaanse landen, tiert de georganiseerde misdaad er welig. Het is een lastige plek voor journalisten; sinds 2005 zijn er 19 mediamedewerkers vermoord. De Amerikaanse autoriteiten schatten dat 30 procent van het bruto binnenlands product van Paraguay wordt gegenereerd door witwassen. Niet alleen Europese vrijheidslievende burgers zijn hier welkom, maar ook geld van de islamistische Hezbollah in Libanon, zoals de VS herhaaldelijk hebben bekritiseerd.

Econoom Fernando Masi, voorzitter van een onafhankelijk economisch instituut in Asunción, legt de oorzaak van de getolereerde criminele activiteiten in de politieke geschiedenis van het land. Tijdens de dictatuur van legergeneraal Alfredo Stroessner, van 1954 tot 1989, gebruikten functionarissen van de regerende Colorado Party de staat als een zelfbedieningswinkel. "Militair personeel en bedrijven kregen volledige vrijheid om economische activiteiten te ontplooien, zonder regelgeving of belastingen." Deze effecten zijn vandaag de dag nog steeds zichtbaar. Wie de juiste relaties met de overheid heeft, kan zonder enige staatscontrole opereren.

Pas recentelijk zijn er kleine hervormingen doorgevoerd, waardoor de belastingdruk nu officieel rond de elf procent ligt – zonder echte progressie naarmate de inkomens stijgen. "Het gevolg van het gebrek aan belastinginkomsten is dat er onvoldoende wordt uitgegeven aan sociale voorzieningen", aldus Masi. Openbare scholen en ziekenhuizen kampen met een tekort aan financiering.

De inwoners van Hohenau ervaren dagelijks wat dit in de praktijk betekent – ​​bijvoorbeeld bij de vrijwillige brandweer, die ze delen met hun zusterstad Obligado. Deze werd in de jaren 80 opgericht door de nakomelingen van Duitse kolonisten. Brandweerlieden Egon Ziesmann, Roland Pohler en Emilio Wachholz zitten in hun kantoor maté te drinken. Penningmeester Wachholz klaagt dat hun belangrijke werk weinig officiële steun krijgt. "De staat dekt ongeveer 40 procent van onze maandelijkse uitgaven", legt hij uit. "De rest komt uit lidmaatschapsgelden, solidariteitsacties en donaties."

Alle drie de brandweerlieden komen uit Duitstalige families die ooit Europa verlieten om uit de armoede te komen en via Brazilië naar Paraguay emigreerden. Net als veel andere Latijns-Amerikaanse landen schonk Paraguay ooit vrijelijk land aan Europese immigranten dat voorheen door de nomadische inheemse bevolking werd gebruikt.

Ook in Hohenau ontwikkelden zich op deze manier gescheiden samenlevingen. "Racisme heerste", legt Pohler uit. Duitstaligen hielden zich afzijdig en keken neer op de rest van de bevolking. Gemengde huwelijken waren lange tijd ondenkbaar. De drie zijn het er echter over eens: gelukkig is er de afgelopen 40 jaar meer openheid ontstaan.

Dit maakt hen des te kritischer over wat er opnieuw lijkt te gebeuren met de nieuwe Duitse immigranten: er ontstaan ​​weer geïsoleerde gemeenschappen. Hij begrijpt hun verlangen naar vrijheid en lage belastingtarieven, legt Pohler uit, "maar de immigranten moeten zich aanpassen." Ze wonen niet meer in Europa – en zouden hier meer aan gemeenschapstaken moeten deelnemen, vindt hij.

Straatpatrouilles en oplichting

Hans Töpfer, op zijn eiland, heeft een andere kijk op integratie. Hij heeft een camera op zijn houten huis gemonteerd om zijn omgeving in de gaten te houden. Ook de nieuwe Duitsers worstelen met de Paraguayaanse realiteit. "Ja, je moet hier voorzichtig zijn met de veiligheid," benadrukt Töpfer. Ondertussen is in de wijk Esperanza 's avonds de toegang geblokkeerd, en Alexander Haseborg legt uit: "De mannen van ons dorp patrouilleren regelmatig 's nachts." 's Nachts lijkt de Latijns-Amerikaanse realiteit de Europese weglopers meer angst aan te jagen dan ze overdag willen toegeven.

Maar de nachtelijke patrouilles beschermen de emigranten niet tegen oplichting door hun eigen landgenoten. Verhalen over te dure auto's en huizen die bij aankomst worden verkocht, stapelen zich op. Verhalen over investeringen die door "experts" worden aanbevolen en uiteindelijk floppen. "Je moet heel voorzichtig zijn om niet opgelicht te worden", zegt Töpfer, eraan toevoegend dat Paraguay simpelweg niet voor iedereen geschikt is. Vooral onder degenen die tijdens de pandemie zijn aangekomen, hebben velen hun spaargeld al opgemaakt. Ze zijn teruggekeerd – een flink aantal, naar ik aanneem, in de armen van de Europese welvaartsstaten.